مراحل تولید فرش ماشینی

آیا می‌دانستید که تولید یک فرش چه مراحلی را طی می‌کند؟ بی‌تفاوت به اینکه فرش ماشینی یا دستباف باشد، یک فرش فرآیند پر پیچ و خمی را طی می‌کند. مراحل تولید فرش ماشینی نیز، همانند سایر فرش‌ها، از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که در این مقاله به جزییات آنها می پردازیم.

همیشه وقتی به فرش ماشینی اشاره می‌شود، فکر می‌کنیم که فرایند تولید آن آسان است، اما در واقع فرش ماشینی همانند فرش دست بافت، چالش‌های خاص خود را دارد. با این حال، تعداد مراحلی که باید برای تولید فرش ماشینی طی شود، بیشتر از فرش دست بافت است، هرچند اهداف هر دو یکسان هستند. بهترین راه برای رفع این تصور نادرست، شناخت دقیق مراحل تولید فرش ماشینی است.

مراحل تولید فرش ماشینی

همان‌طور که اشاره شد، تولید فرش ماشینی به مراحل متعددی تقسیم می‌شود که هر مرحله از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. این مراحل شامل موارد زیر هستند:

1. مقدمات بافندگی
2. بافندگی
3. کنترل کیفیت فرش خام و رفوگری
4. آهار و تکمیل
5. کنترل کیفیت فرش تکمیل شده
6. درجه بندی فرش
7. بسته بندی
8. انبار داری فرش

در ادامه به علل و جزئیات هر مرحله از تولید فرش ماشینی می پردازیم.

مرحله ی اول: مقدمات بافندگی فرش ماشینی

در فرآیند تولید فرش ماشینی، ابتدا باید مواد اولیه مورد نیاز برای بافت فرش تهیه شود. به منظور استفاده در ماشین بافندگی، نخ‌های چله، تار، پود و خاب فرش باید به شکل نخ‌هایی قابل استفاده در ماشین بافندگی آماده شوند. فرآیند مقدماتی بافندگی شامل سه مرحله است:

۱. چله پیچی: در این مرحله، برای ورود به ماشین بافت، نخ تار (چله) آماده می شود. برای چله پیچی، هزاران نخ مناسب به طور موازی و با هم قرار می گیرند و سپس بر روی غلتک چله یا اسنو پیچیده می شوند. به طور ساده تر، نخ های تار از بوبین ها باز می شوند و به دور غلتک چله پیچیده می شوند.

۲. کپس پییچی: نخ‌های جوت که برای پود فرش ماشینی استفاده می‌شوند، معمولاً بر روی بوبین‌های بزرگ و چند کیلویی قرار دارند. برای استفاده در دستگاه بافت، این نخ‌ها باید به بسته‌های کوچکی تبدیل شوند. این کار با استفاده از دستگاه کپس صورت می‌گیرد و محصول نهایی به‌دست‌آمده، بسته‌های نخ جوت بدون بوبین است که به آن کپس گفته می‌شود. البته با پیشرفت تکنولوژی و ماشین‌های بافت، برخی از تولیدی‌ها از این روش استفاده نمی‌کنند و فقط دستگاه‌های قدیمی‌تری که ماکویی دارند، هنوز نیازمند انجام کپس پیچی هستند.

۳. تابندگی: برای رسیدن نخ‌های خاب به دستگاه بافت، باید مسیر طولانی را طی کنند. در این مسیر، به دلیل سایش با یکدیگر، الکتریسیته‌ی ساکن جمع می‌کنند و پف می‌کنند. این پف کردن باعث سخت شدن حرکت نخ در دستگاه بافت می‌شود و نخ‌ها دائماً پاره شده و کاهش تولید را به دنبال دارد. برای جلوگیری از جمع شدن الکتریسیته در نخ‌های خاب، آنها را به ازای هر متر ۱۰۰ تا ۱۲۰ تاب می‌دهیم تا عملکرد نخ بهبود یابد.

مرحله ی دوم: مرحله ی بافندگی

بافندگی، بدون هیچ شکی، مهم‌ترین مرحله در تولید فرش ماشینی است. در این مرحله، ساختار سه‌بعدی فرش شکل می‌گیرد و کیفیت نهایی فرش به طور کامل به عملیات این بخش بستگی دارد. بافندگی شامل مراحل زیر است:

۱.آماده سازی مقدماتی دستگاه بافندگی: مواد اولیه برای تامین نیازهای تغذیه‌ای دستگاه بافت، پس از آماده سازی، در بخش مخصوص خود قرار می‌گیرند.

۲.طراحی چله و سربندی: نخ های چله، توسط طراحان متخصص، به صورت یک به یک باز شده و با دقت، به صورت منظم و موازی با یکدیگر، با استفاده از شانه های دستی، به دستگاه نصب می شوند.

۳.طراحی نخ های خاب(طراحی رنگ): نخ های خاب (پرز فرش) بر اساس نقشه فرش چیده و نصب می شوند. این مرحله بسیار دشوار و نیازمند دقت و تخصص است. در فرش های ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه، بیش از ۲۰ هزار بوبین نخ در بافت استفاده می شود.

۴. روش بافندگی: در بافت فرش، روش های مختلفی وجود دارد که در مقاله ی “ساختار فرش و انواع تراکم فرش ماشینی“ برای شما توضیح داده شده است. بیشتر فرش ها با روش “رو به رویه” بافت می شوند.

در این روش، دو فرش به صورت همزمان و با استفاده از نتصله بافت می‌شوند. فرش بافته شده در این روش، از قسمت روی فرش (یعنی نخ‌های خاب) به یکدیگر متصل هستند.

۵. دستگاه بافندگی: دستگاه های مختلفی وجود دارند که هر یک از آن‌ها روشی متفاوت برای بافت دارد. به طور کلی، معمولا از دستگاه‌های دو راپیر برای بافت استفاده می‌شود.

۶. مرحله ی برش: فرش‌های خام که از دستگاه بافت خارج می‌شوند، به صورت یک منسوج سه بعدی ضخیم هستند. اگر از وسط برش بخورند، تبدیل به دو فرش می‌شوند. در مرحله برش، یک تیغه‌ی فلزی به شکل U با حرکت رفت و برگشتی خود در عرض ماشین بافندگی، نخ‌های خاب را برش می‌دهد تا دو فرش از یکدیگر جدا شوند.

مرحله ی سوم: کنترل کیفیت فرش خام و رفوگری

امروز، به دلیل استفاده از سیستم کنترل کیفی و حضور متخصصان هنگام بافت، مشکلات کمتری در بافت فرش وجود دارد. با این حال، برای اطمینان از کیفیت فرش خام قبل از تکمیل آن، باید دقت کنیم.

برای این منظور، فرش ها به شکل رول های ۵ تخته ای برش می خورند. در این مرحله، فرش ها از قسمت ریشه به یکدیگر متصل هستند.

سپس، این رول‌های بزرگ به بخش رفو گیری منتقل می‌شوند تا ابتدا کیفیت آن‌ها بررسی شود و سپس به بخش رفو فرستاده شوند.

اولین مرحله اندازه گیری وزن است. بیشترین بخش از وزن فرش مربوط به نخ های خاب است که ۷۰ تا ۸۵ درصد از کل وزن را تشکیل می دهند. به همین دلیل، وزن هر فرش برای جلوگیری از تفاوت های بیش از حد، با مقدار استاندارد مقایسه می شود.

بعد از وزن کشی، نوبت به رفوگیری می رسد. در این مرحله، رفوگران ماهر با بازرسی دقیق پشت و روی فرش، هرگونه عیب و نقص را مانند وجود رگه، دورنگی، بی پودی، خاب کندگی (کچلی)، نقشه شکستگی، ناهمواری خاب و … را شناسایی می کنند.

در کارخانه‌های بزرگ‌تر، این مرحله نیز با استفاده از دستگاه “کنترل و بازرسی” انجام می‌شود. در این روش، رفوگر باید شخصا عیوب را پیدا کند. با وجود یک میز شیب‌دار و ریموت کنترل برای جابجایی فرش و نور کافی روی سطح فرش، رفوگر به عیب‌های احتمالی فرش دست پیدا می‌کند و سپس آن را برطرف می‌کند.

مرحله ی چهارم: آهار و تکمیل

با وجود طی کردن مراحل برش و رفوگری، فرشی که از ماشین بافت خارج می‌شود هنوز آماده عرضه به بازار نیست و به عنوان فرش خام محسوب می‌شود. برای تکمیل شدن، فرش خام نیاز به آهار زنی و تکمیل دارد.

وجود چند مشکل در فرش، مانند سستی ریشه‌های نخ خاب، خاب‌های مرده، ناهمواری سطح فرش، کناره‌های نازیبا و سر طاق‌های بافته شده‌ی برزنتی که ممکن است از داخل بافت فرش بیرون بیایند، نیاز به مرحله‌ی تکمیل و آهارزنی دارد. مراحل تکمیل به ترتیب شامل موارد زیر هستند:

• پشت پاک کنی: در این مرحله، نخ‌های خواب مرده که در پشت فرش شناور هستند، جدا می‌شوند.
• تمیز کردن: در این مرحله، فرش‌ها از دستگاه تمیز کننده عبور می‌کنند.

این دستگاه مکشی، شبیه به یک جارو برقی است و دارای تعدادی برس است که برای تمیز کردن فرش به کار می‌رود. این دستگاه، نخ‌های آزاد و اضافی و پرزها را از روی سطح فرش جمع‌آوری و آن را تمیز می‌کند.

رفوگری: پس از پاک کردن پرز و نخ‌های اضافی از فرش، این بار با دقت بیشتری مورد بررسی و رفو قرار می‌گیرد.

تراش(شیرینگ): در مرحله‌ی تراش سطح فرش، هدف اصلی از انجام این فرآیند، یکنواخت و صاف کردن سطح فرش است. در این مرحله، سر طاقه‌های رول‌های فرش با یکدیگر دوخته می‌شود و فرش‌ها به صورت پیوسته وارد ماشین تراش می‌شوند. در داخل این دستگاه، با استفاده از حرکت قیچی گونه، نخ‌های خاب به صورت یکنواخت و با دقت برش داده می‌شوند.

آهار زنی: برای افزایش استحکام فرش، به خصوص نخ‌های خاب، از آهار استفاده می‌شود که به صورت چسب یا فیلمی نازک به پشت فرش می‌چسبد. همچنین آهار می‌تواند نقش ترمز بر روی فرش را داشته باشد تا جلوی سرخوردن فرش بر روی سطوحی مانند سرامیک یا پارکت را بگیرد.

آهار زنی می‌تواند از تا خوردن و چروک شدن فرش جلوگیری کند.

دستگاه آهار زنی شامل ۳ بخش :

1. قسمت آهار زنی: طراحی این بخش به گونه ای است که آهار به پشت فرش ها اعمال می شود و سطح فرش با آهار در تماس نیست.
2. قسمت خشک کن: در این بخش، فرش به داخل اتاق گرم، یا همان خشک کن، منتقل می‌شود. این اتاق‌ها با استفاده از رادیاتور گرم می‌شوند و در لحظات پایانی با کاهش ناگهانی دما، به فرش شک می‌دهند و به خشک شدن آهار کمک می‌کنند.
3. قسمت بخارزنی: در این بخش، فرآیند خشک شدن با استفاده از بخار آب که همانند اتو بخار عمل می‌کند، ادامه می‌یابد. این بخار به آهار پستی و لندی برزنت کمک می‌کند تا آن را به خود جذب کرده و حالت طبیعی‌تری به آن ببخشد. سپس فرش‌ها مجدداً به داخل دستگاه خشک‌کن وارد می‌شوند تا رطوبت موجود در الیاف آن‌ها خشک شود.

قسمت تراش(شیرینگ): در این مرحله، خاب فرش با دقت بسیار بالاتری نسبت به تراش اولیه، برای یکسان سازی نهایی انجام می‌شود.

زیگزاگ و چرم دوزی: در این مرحله، فرش مانند یک پارچه تاری-پودی بدون کناره است و ممکن است نخ‌ها بیرون کشیده شوند. برای جلوگیری از این مشکل، می‌توانیم از دستگاه زیگزال استفاده کنیم تا کناره‌های فرش را شانه کشی کنیم. همچنین در برخی مجموعه‌ها، پشت حاشیه فرش نیز چرم دوزی می‌شود.

برش: همانطور که اشاره شد، فرش ها به صورت رول های بزرگ و به هم متصل شده اند و قسمت ساده بافت آنها (بخشی که کمی پایین تر از ریشه قرار دارد) به یکدیگر متصل است. در این مرحله، فرش ها از یکدیگر جدا میشوند.

ریشه زنی: بعد از اتمام مراحل تکمیل ریشه ها، با استفاده از دستگاه ریشه زنی، فرش در بخش ساده بافت می‌شود.

مرحله ی پنجم: کنترل کیفیت فرش تکمیل شده

این کنترل نهایی بسیار ضروری است، زیرا ممکن است به دلیل پرزهایی که روی فرش وجود دارند، جزئیات بسیار ریز از دید رفوگر مخفی بمانند یا حتی در مراحل آهار زنی مشکلاتی بوجود آید.

این کنترل نهایی با حساسیت و دقت بسیار بالا انجام می‌شود تا فرشی که به شما تحویل می دهند بی نقص باشد.

مرحله ی ششم: درجه بندی فرش

بعد از انجام کنترل کیفیت نهایی، نوبت به رتبه بندی فرش ها از نظر کیفی می رسد. فرش های بدون عیب “فرش درجه یک” و به تعداد عیوب فرش ها به ۱.۵، ۲، ۳، ۴، و یا ۵ رتبه بندی می شوند.

با توجه به دقت بالای دستگاه ها، فرش های امروزی اغلب بدون عیب تولید می شوند و نیازی به درجه بندی ندارند.

مرحله ی هفتم: بسته بندی

برای سهولت در نگهداری، فرش ها را معمولاً رول می کنند. از لوله‌های ضخیم مقوایی بین رول‌های فرش استفاده می‌کنند تا جلوی شکستن آنها را بگیرند و سپس با دو قطعه نخ آنها را می بندند تا از بازشدن جلوگیری کنند. روی نخ‌ها عموماً از باندرول‌ها استفاده می‌شود که نوارهای کاغذی هستند و بر روی آنها اطلاعات مربوط به برند و مشخصات فرش چاپ می‌شود. در نهایت، رول فرش را درون محفظه‌های پلاستیکی قرار می‌دهند تا از کثیف شدن و جذب خاک جلوگیری شود.

مرحله ی هشتم: مرحله ی انبارداری

در مرحله نهایی قبل از ارائه فرش به فروشگاه های فرش، آنها به صورت موقت در انبار نگهداری می شوند.