فرش بهارستان
فرش بهارستان، یک اثر هنری منحصر به فرد ایرانی است که متاسفانه از بین رفته است. این قالی دست بافت، از دوره ساسانی باقی مانده بود و به نام های بهارخسرو، بهارکسری و مهستان هم شناخته می شد. با ویژگی های خاص و منحصر به فرد، این قالی یکی از معجزه های قالی بافی ایرانی بود، اما در هنگام حمله اعراب به ایران تکه تکه شد!
در ابتدا، تاریخچه و قدمت فرش بهارستان را مورد بررسی قرار می دهیم و سپس مشخصات و خصوصیات اصلی این اثر هنری را برای شما معرفی می کنیم. اگر علاقه مند به دستبافت و هنر قالی بافی هستید، توصیه می کنیم تا آخرین قسمت این مقاله با ما همراه باشید.
ما به عنوان یک فروشگاه اینترنتی معتبر و باسابقه در زمینه فروش فرش ماشینی در ایران، امکان خرید اقساطی را برای مشتریان عزیز خود فراهم کرده ایم.
آنچه در این مطلب می خوانید...
چرا فرش بهارستان بافت شد؟
فرش بهارستان یک فرش دستباف عظیم است که ابعاد دقیق آن هنوز مشخص نیست. در تاریخ، متراژهای مختلفی برای آن ارائه شده است، اما طول ۱۴۰ متری و عرض ۲۷ متری به نظر می‌رسد که محتمل ترین ابعاد آن هستند.
این قالی دست بافت در دوره حکومت پادشاه بزرگ ساسانی، خسرو پرویز بافته شده است. این پادشاه با دلاوری‌های بسیار و فتوحات زیاد، توانست در زمان حکومت خود، به پیروزی‌های نظامی بسیاری دست یابد و قلمرو ایران را به طور چشمگیری گسترش دهد. با این حال، به دلیل شخصیت عیاشی که داشت، نتوانست حکومت خود را حفظ کند و در نهایت، توسط اطرافیانش به قتل رسید.
در دوران حکومت پادشاه اول ساسانی به نام انوشیروان، شهری در غرب ایران به نام تیسپون را بنا نهاد. این شهر در حال حاضر در کشور عراق واقع شده است. انوشیروان تیسپون را به عنوان پایتخت ایران در دوران ساسانیان انتخاب کرد و در آن کاخ های بزرگی را ساخت. بین این کاخ ها، کاخ سفید کسری یکی از بزرگترین آنها بود. فردوسی، شاعر مشهور ایران، زمان ساخت این کاخ را بیش از هفت سال بیان کرده است.
وقتی خسرو پرویز به پادشاهی رسید، تصمیم گرفت کاخ ها را با تجهیزات و وسایل ویژه و خاص پر کند. یکی از این موارد، بافت فرش بهارستان بود که برای پهن شدن در اتاق بار کاخ کسری در نظر گرفته شده بود.
خسرو پرویز به دنبال یک فرش خاص و منحصر به فرد بود که در فصل سرما و زمستان، به یاد زیبایی‌های بهار و باغ‌های بهشت بیفتد و هنگام نوشیدن شراب، او را به نوعی به بهار و شادی دلخوش کند. به همین دلیل، قالی بهارستان به عنوان فرشی زمستانی شناخته می‌شود.
فرش های محبوب و پرفروش:
مشخصات فرش بهارستان
درباره مشخصات و ویژگی‌های فرش بهارستان، که تقریبا ۱۵۰۰ سال قدمت دارد، به طور قطع و دقیق امکان پذیر نیست. با این حال، در اینجا تلاش کرده‌ایم تا مواردی را که در منابع تاریخی بیشتر به آنها اشاره شده است، بیان کنیم.
پیشنهاد مقاله: شناخت اصالت فرش ایرانی
جنس قالی بهار خسرو
فرش بهارستان با استفاده از مواد مختلفی نظیر ابریشم، پشم، گلابتون، طلا و نقره ساخته شده است. در این فرش، هزاران قطعه جواهر به کار رفته تا زیبایی و جذابیت خاصی به آن بخشیده شود.
جالب است بدانید که برای بافت این اثر هنری، حدود ۲۴ استاد به مدت ۸ سال زمان گذاشته‌اند. آنها با استفاده از سنگ‌های قیمتی مانند طلا و نقره و جواهراتی از قبیل زمرد و مروارید، توانستند آن را به یک اثر خاص تبدیل کنند.
اما موضوعی که در اینجا برای دوستداران ابهام ایجاد می‌کند، این است که استفاده از سنگ‌های قیمتی در بافت فرش، باعث غیرقابل استفاده شدن آن می‌شود. بنابراین چگونه می‌توان با این جواهرات روی فرش راه رفت؟
باید ابتدا بیان کنیم که در حال حاضر فرش هایی با جواهرات وجود دارند که در موزه ها نگهداری می شوند. هدف از بافت این فرش ها برای استفاده عمومی نبوده است و نیازی به راحتی روی آنها راه رفتن نیست. به طور واضح، در این فرش ها راه هایی برای عبور افراد در نظر گرفته شده است و تلاش شده است که یاقوت ها و جواهرات تنها در جاهای خاصی استفاده شوند.
ابعاد فرش بهارستان
اگرچه برای قالی بهارستان ابعاد دقیق و مشخصی وجود ندارد، اما در کتاب‌های تاریخی همواره به عظمت و بزرگی این فرش اشاره شده است.
- در تاریخ طبری، ابعاد قالی به این شکل ثبت شده است: طول آن ۴۵۰ قدم و عرض آن نیز ۹۰ قدم می‌باشد.
- در کتاب آیا می دانید ابعاد این فرش دستبافت را به طول ۲۶ متر و عرض ۲۴ متر تعریف کرده است.
- در اکثر کتب تاریخی، ابعاد فرش با طول ۱۴۰ متر و پهنای ۲۷ متر گزارش شده است.
ممکن است در اینجا برای برخی افراد سوال ایجاد شود که چگونه یک فرش با این اندازه و مواد اولیه می تواند دارای بیش از ۲ تن وزن شود و حمل و نقل آن بسیار سخت و مشکل خواهد بود. اما چگونه این فرش بافته و جا به جا می شود؟
کارشناسان فرش معتقدند که این فرش ابتدا بر روی دار قالی بافته شده است و پس از پایان بافت، در سالن بار خسرو پرویز پهن شده است. سپس با دقت و وسواس زیاد، جواهرات، یاقوت ها و طلاها جداگانه در جای خود قرار داده شده و به یکدیگر متصل شده اند. در نهایت، پس از تکمیل شدن، فرش به طور یکپارچه به نظر آمده است.
طراحی و نقشه فرش بهارستان
طرح و نقشه قالی بهارکسری، الهام گرفته از باغ‌های ایرانی است که در آن ها نهرهای آب کوچکی شبیه جوی آب دیده می‌شود. این نهرها با استفاده از جواهرات شفاف و بی‌رنگ تزیین شده‌اند تا زیبایی آب زلال و شفاف را به تصویر بکشد. همچنین، استفاده از دانه‌های مروارید در کف نهرها زیبایی خاصی به آنها بخشیده است. به این ترتیب، ریگ‌های ته جوی‌های آب هم به نحوی زیبا و جذاب ظاهر می‌شوند.
برای طبیعی تر کردن نهرها طرح هایی از افراد با پای پیاده نیز در کنار آنها ایجاد شده بود. این طرح ها داخل باغچه های سبزی قرار داشتند که با استفاده از سنگ های قیمتی با رنگ سبز طراحی شده بودند تا چمنزار را به بهترین شکل نشان دهند. این موضوع باعث دو چندان شدن زیبایی این فرش شده بود.
علاوه بر باغچه های طراحی شده، درختانی با ساقه های زرفام و شاخه های سیمگون در باغچه ها استفاده شده است. این درختان با گل ها، میوه ها و غنچه های زیبا، جلوه خاصی به باغچه ها داده بود.
فرش بهارستان دارای حاشیه های پهن و طراحی اختصاصی است که مانند باغچه ها تزئین شده اند. در برخی باغچه ها، شمش ها و لوح های طلا به شکل خاک، سطح باغچه را پوشش داده اند.
پایان غم انگیز قالی بهارخسرو
شاید برای شما سوال باشد که چه اتفاقی برای این فرش دست بافت بی‌نظیر افتاد؟
با توجه به تحقیقات انجام شده، دو نظریه برای سرنوشت فرش بهارستان مطرح شده است. نظریه اول مدعی است که این فرش پس از شکست خسرو پرویز، پادشاه ساسانی، در دست سپاهیان غالب قرار گرفت. اما نظریه دوم کمتر قابل قبول است و توسط تاریخ نویسان و متخصصان تایید نمی شود.
طبق نظریه دوم، در سال ۴۲۶، جنگ بزرگی بین عرب‌های مسلمان و ایرانیان رخ داد. در این جنگ، سپاه مسلمانان به فرماندهی سعد، پادشاه ساسانیان را شکست داد. در این نبرد، تمام زر، سیم، جواهر و اشیا با ارزش و گرانبهای ایرانیان که تاکنون سپاه عرب با چنین غنایمی مواجه نشده بودند، توسط آنها ضبط شد. یکی از این غنایم، فرش بهارستان بود.
از آنجایی که اندازه این فرش ویژه بسیار بزرگ بود، مسلمانان در ابتدا نتوانستند درباره‌ی آن تصمیمی بگیرند. در نهایت، آن را نزد عمر، خلیفه‌ی مسلمین در مدینه بردند. وی تصمیم گرفت که آن را به قطعات کوچک تقسیم کند و آنها را بین مهاجرین و انصار تقسیم کند.
میر خواند مؤلف روضه الصفا این چنین بیان می کند که عمر فرش را قطعه قطعه کرد و بین مهاجرین و انصار به طور مساوی تقسیم کرد. یکی از این قطعه ها به اندازه کف دست حضرت علی (ع) بود که او آن را به قیمت ۸هزار درهم فروخت و پول آن را انفاق کرد. سایر قطعه ها هم به بازرگانانی که به مدینه آمده بودند فروخته شدند.
سخن پایانی
در این مقاله، تمامی نکات مربوط به فرش بهارستان (بهارخسرو/بهارکسری) که جزء قدیمی‌ترین فرش‌های دستباف محسوب می‌شود، برای شما بیان شده است. البته نباید انتظار داشت که تمامی این نکات به درستی صحیح باشند، زیرا آثار هنری و تاریخی با این قدمت بالا، اغلب با تحریف‌های زیادی همراه بوده ولی ما تلاش کرده‌ایم تا معتبرترین مطالب موجود در این زمینه را برای شما جمع آوری کنیم.
